Żbik to drapieżny ssak należący do podrodziny kotów. Pod względem wyglądu do złudzenia przypomina kota domowego, choć jego ogon jest nieco bardziej puszysty. To wyjątkowe zwierzę występuje przede wszystkim na terenie Europy i Azji. Co warto o nim wiedzieć? Oto kilka ciekawostek na temat żbika.
1. Podobnie jak wiele innych zwierząt, żbik po raz pierwszy został dokładnie opisany przez szwedzkiego przyrodnika Karola Linneusza. Dokładny opis pojawił się w słynnym dziele pochodzącym z 1758 roku. Jednak obecna nazwa powstała nieco później, bo w 1775 roku i została nadana zwierzęciu przez Schrebera – niemieckiego przyrodnika.
2. Żbik odznacza się puszystą sierścią w kolorze szaro-brązowym. Czasami można odnieść wrażenie, że jego sierść przybiera żółtą barwę. Kolor zmienia się również wraz z porą roku. Grzbiet pokryty jest nieco ciemniejszymi pręgami. Całkowita długość ciała dorosłego osobnika może sięgać niespełna 70 cm. Warto jednak dodać, że samice są nieco mniejsze, a długość ich ciała na ogół oscyluje wokół 60 cm.
3. Żbiki najlepiej czują się na zalesionych terenach. W takich miejscach znajdują pożywienie i mogą doskonale się kamuflować. To wśród drzew znajdują schronienie. Nie zmienia to jednak faktu, że polowania w ich wykonaniu odbywają się najczęściej na nieco bardziej otwartych terenach, np. na polach i łąkach. Z reguły nie odchodzą jednak zbyt daleko od wybranego wcześniej terytorium.
4. Żbiki są drapieżnikami, a w ich podstawowej diecie znajdują się mniejsze i większe gryzonie. Bardzo chętnie polują na myszy i szczury. Nie pogardzą jednak gadami oraz płazami, a z braku laku sięgną również do wody, polując na ryby. Ze względu na gabaryty nie są w stanie polować na większą zwierzynę, aczkolwiek nie pogardzą jagniętami czy jelonkami. Ofiarę przytrzymują łapami i rozszarpują za pomocą stosunkowo mocnych kłów.
5. Ciąża żbika trwa stosunkowo krótko, bo raptem 69 dni. Na ogół rodzi się od jednego do maksymalnie czterech młodych. W początkowej fazie życia maluchy odżywiają się wyłącznie mlekiem matki. Są od niej w pełni zależne. Dopiero po kilku tygodniach zaczynają uczyć się podstawowych form przetrwania. To matka zajmuje się potomstwem. Samiec nie wykazuje większego zainteresowania.
6. Żbiki unikają kontaktu z człowiekiem. W ciągu dnia ukrywają się na zalesionych terenach i starają się nie rzucać w oczy. Na polowania wyruszają o świecie i po zmroku. Wówczas mają większą szansę na zaskoczenie swoich ofiar. Polowanie zajmuje im większą część nocy, ale na ogół kończy się dla nich sukcesem.
7. Żbiki występują również na terenie Polski. Szacuje się, że we wschodniej części Karpat żyje około dwustu osobników. Tak jak w wielu innych krajach europejskich, również w Polsce żbik objęty jest całkowitą ochroną mającą na celu wzmocnienie i tak już zagrożonej populacji.
8. W naturze bardzo często dochodzi do krzyżówek żbików z domowymi kotami. Tego rodzaju zjawiska zaobserwowano na różnych szerokościach geograficznych, a owoce takiego spotkania nazywane są „kotożbikami”.
9. Żbiki potrafią być agresywne, aczkolwiek takie zachowania wynikają najczęściej z poczucia zagrożenia. Z łatwością można rozpoznać, kiedy żbik jest zdedenerwowany. Kładzie wówczas uszy płasko na głowie i zaczyna wydawać charakterystyczne dźwięki przypominające głośne parsknięcia. Dodatkowym elementem mającym na celu odstraszenie potencjalnego wroga jest szeroko otwarty pysk.
10. Żbiki należą do bardzo cierpliwych drapieżników. Doskonale zdają sobie sprawę z tego, że element zaskoczenia może być kluczowy dla powodzenia całej akcji, dlatego niejednokrotnie zastygają w bezruchu nawet na kilkadziesiąt minut, by nagle zaatakowąć znienacka. W takim momencie wyglądają jak zamrożone figurki, które nie drgną nawet na milimetr.
11. Dorosły osobnik potrzebuje nieco ponad pół kilograma pożywienia każdego dnia. Trzeba przyznać, że nie jest to zawrotna ilość, aczkolwiek nawet zdobycie takiej ilości bywa dla tych zwierząt problematyczne. Samice na ogół spędzają całe noce na polowaniach.
12. Żbiki zamieszkujące ogrody zoologiczne na ogół dożywają dziesiątego roku życia. Nieco krócej żyją żbiki przebywające na wolności.
13. Żbiki prowadzą samotniczy tryb życia. Nie potrzebują stada do szczęścia i unikają kontaktów z przedstawicielami swojego gatunku. Wyjątkiem jest okres godowy, w trakcie którego samice i samce łączą się w pary.
14. W obrębie tego gatunku wyróżniamy trzy rodzaje żbików – afrykańskiego, europejskiego i azjatyckiego.
15. Żbiki zaliczają się do grupy zwierząt, które wciąż stanowią dla naukowców nie lada tajemnicę. Są jednymi z najmniej zbadanymi zwierzętami,a wynika to przede wszystkim z ich trybu życia oraz faktu, że za wszelką cenę unikają kontaktu z cywilizacją. Bezustannie podejmowane są nowe inicjatywy mające na celu obserwowanie żbików w warunkach naturalnych. Tylko w ten sposób będzie można faktycznie zrozumieć te zwierzęta, ich potrzeby oraz aspekty behawioralne.
16. Choć unikają kontaktu, to jednak zdarzają się przypadki, kiedy żbiki zapuszczają się na tereny rolne w poszukiwaniu pożywienia. W takich sytuacjach możemy mieć jednak pewność, że mamy do czynienia z samcem. Samice na ogół nie uciekają się do takich rozwiązań, preferując bezpieczne leśne tereny.
17. Mały żbik karmiony jest mlekiem matki przez niespełna cztery miesiące. Po upływie tego czasu matka zaczyna częstować je stałym pokarmem, a następnie uczy samodzielnego pozyskiwania pożywienia.
18. W Anglii rozpoczęto hodowle żbików tylko po to, by po kilku latach wypuścić zwierzęta do środowiska naturalnego. W ten sposób realizowane są próby odbudowania populacji tych niezwykłych zwierząt.
19. Każdej nocy żbiki pokonują od kilku do kilkunastu kilometrów w poszukiwaniu pożywienia. Polują najchętniej na obrzeżach lasów, a zatem blisko miejsca zamieszkania i tym samym blisko własnego schronienia.
20. W Hiszpanii i Portugalii populacja żbików jest najliczniejsza, aczkolwiek jest również najbardziej zagrożona. Wynika to z faktu, że właśnie w tych państwach najczęściej dochodzi do niekontrolowanych krzyżówek pomiędzy żbikami i dachowcami.
21. Żbiki, podobnie jak inne koty, posiadają pięć palców. Pozostawiają jednak ślady wskazujące na to, że palców jest tylko cztery. Wynika to z tego, iż jeden palec jest rozstawiony w taki sposób, że podczas chodzenia nie dotyka podłoża.
22. Bardzo często żbik jest mylony z kotem domowym. Warto wobec tego pamiętać, że w przeciwieństwie do dachowca, żbik odznacza się puszystym i długim futrem. Jego uszy są też nieco bardziej zaokrąglone.
23. Żbik doskonale porusza się po lądzie. Warto jednak dodać, że potrafi też pływać i równie świetnie radzi sobie jako wspinacz. Wysokie gałęzie mogą stanowić dla niego dodatkową ochronę w mniej przyjaznym środowisku.
24. Żbiki są zwierzętami terytorialnymi. Wybierają teren i oznaczają go w taki sposób, aby dać do zrozumienia innym osobnikom, iż dane terytorium jest zajęte.
