Kapucynki to rodzaj ssaków naczelnych z podrodziny kapucynek, który obejmuje kilkanaście gatunków występujących na terenie Ameryki Środkowej i Południowej.
Od jakiegoś czasu kapucynki cieszą się coraz większą popularnością jako zwierzęta domowe, które w Polsce można posiadać legalnie, jeśli tylko otrzyma się na to stosowne pozwolenie.
Czym charakteryzują się kapucynki, jak gdzie dokładnie występują i co jeszcze warto o nich wiedzieć? Poniżej znajdują się najważniejsze informacje na temat uroczych małpek.
Charakterystyka gatunku
Kapucynki należą do ssaków z rzędu naczelnych, które występują na terenie Ameryki Środkowej, czyli między innymi na terenie Kolumbii czy Brazylii.
Żyły w tych miejscach już sześć milionów lat temu, czego dowodzą współczesne badania w Ameryce Południowej. W Europie kapucynki zyskały popularność wskutek odkryć geograficznych, jakich dokonywali europejscy podróżnicy i żeglarze.
W XVIII wieku konkwistadorzy zaczęli sprowadzać kapucynki do Europy, gdzie zwierzęta stanowiły egzotyczną ciekawostkę. W XIX wieku często można je było zobaczyć w cyrkach i podczas obwoźnych pokazów różnego rodzaju. Naukowcy wyróżniają od kilku do kilkunastu podgatunków kapucynek, przy czym za najpopularniejsze i najpowszechniejsze uważa się kapucynki oliwkowe, białoczelne i czarnobiałe.
Małpki te często kojarzone są z niewielkimi ssakami, tymczasem ich wielkość jest różna u różnych gatunków. Ich ciała mogą mieć od trzydziestu trzech do pięćdziesięciu centymetrów długości, przy czym najmniejsze zwykle są kapucynki czarno-białe, a za największy gatunek uważa się kapucynki czubate.
Waga ich ciała może wynosić do mniej więcej pięciu kilogramów, ale i ten parametr jest zależny nie tylko od gatunku, ale również od wieku i płci małpy. Najbardziej rozpoznawalną cechą kapucynek jest zwinny ogon, ogromna ruchliwość i specyficzne umaszczenie w okolicach głowy, które przypomina kaptur i do którego nawiązuje nazwa gatunku.
Ich sierść jest krótka i gęsta, a jej kolor w okolicach brzucha zwykle jest jaśniejszy. Kapucynka czarno-biała ma białą sierść w okolicach szyi, głowy i ramion, a w pozostałych miejscach czarną. Kapucynka oliwkowa jest białobrązowa i ma czarny wzór na głowie, a z kolei kapucynka ma sierść w kolorze jasnobrązowym, przy czym jej głowa jest dużo jaśniejsza.
Wszystkie kapucynki mają ciemniejszą sierść w okolicach grzbietu, co daje im ochronę przed promieniami słonecznymi w naturalnych warunkach występowania.
Tryb życia kapucynek
W naturalnych warunkach kapucynki tworzą w tropikalnych lasach grupy, w których panuje ścisła hierarchizacja. Wynika ona z tego, że relacje społeczne między poszczególnymi osobnikami są wysoce rozwinięte. W grupach tych znajduje się od kilku do nawet kilkudziesięciu osobników terytorialnych, ale w okresie rozrodu nie bronią w żaden sposób swojego terytorium.
Stada regularnie rywalizują z innymi stadami nie tylko o pożywienie, ale również o dostęp do wody.
Kapucynki spędzają zdecydowaną większość czasu wysoko w koronach drzew, ponieważ to właśnie tam szukają pokarmu, ale i odpoczywają. Zaobserwowano również kapucynki żyjące w pobliżu ludzkich siedlisk, które z powodzeniem podkradają jedzenie zarówno z domów, jak i ze śmietników. W warunkach naturalnych należą do zwierząt niezwykle łagodnych, dlatego budzą sympatię i pozytywne skojarzenia.
Charakter i zachowanie
Małpy te należą do zwierząt spokojnych i łagodnych, ale ich zachowanie może ulegać zmianie w niewoli. Robią się wówczas mniej przewidywalne i często wymagają szkolenia, aby w symbiozie żyć z właścicielem. W naturalnych warunkach życie w stadzie wyzwala z nich całek pokłady empatii, co przejawia się troską o inne małpy w stadzie.
Agresję przejawiają wyłącznie w trakcie rywalizacji o pożywienie lub terytorium, ale przejawiana jest ona wobec osobników z innych stad. Panująca w stadzie hierarchizacja ma wiele poziomów, a wybrane osobniki dominują i mają władzę nad całą grupą.
Najważniejszym elementem zachowania kapucynek jest zaś ich ruchliwość. Niemal cały dzień spędzają aktywnie, a chwytne kończyny umożliwiają im zwinne poruszanie się między koronami drzew i akrobatyczne wręcz triki. Kapucynki są również znane dzięki swojej niebywałej inteligencji.
Doświadczenia badaczy dowodzą, że są w stanie myśleć logicznie, wyciągać wnioski i uczyć się nowych rzeczy. Kapucynki żyjące z ludźmi są w stanie nauczyć się wielu komend, rozumieć poszczególne zwroty i reagować na nie, stając się ujmującymi towarzyszami.
Kapucynki – rozmnażanie
Kapucynki należą do zwierząt poligamicznych, a to oznacza, że jeden samiec kopuluje z wieloma partnerkami. Sezon godowy w większości przypadków trwa od września do lutego, a ciąża około pięciu miesięcy. Po tym czasie na świat przychodzi najczęściej jedno młode, karmione przez matkę mlekiem przez mniej więcej cztery miesiące. Młode bardzo szybko uczą się samodzielności.
Samce uzyskują dojrzałość płciową po ośmiu miesiącach, a samice po pięciu. Średnia długość życia kapucynek wynosi od piętnastu do dwudziestu lat, ale dotyczy to tylko małp żyjących na wolności. W niewoli te same gatunki mogą żyć nawet czterdzieści lat, ponieważ mają wówczas regularny dostęp do wysokiej jakości pożywienia, a także do opieki medycznej.
Kapucynki w domu – jak dbać o ich zdrowie i je pielęgnować?
Kapucynki od lat cieszą się popularnością jako zwierzęta domowe. Wiele osób decyduje się na nie ze względu na ich egzotyczny charakter i radosne usposobienie.
Warto jednak wiedzieć o tym, że mimo łagodnego usposobienia i umiejętności uczenia się nowych sztuczek, kapucynki nie są w stanie zrezygnować ze swojej dzikiej natury. Przejawia się ona przede wszystkim w ogromnej ruchliwości i często destrukcyjnym wpływie na otoczenie, a więc bezwiedne niszczenie różnych elementów w domu.
Brak tej wiedzy i wyobraźni skutkuje tym, że wiele osób po krótkim czasie oddaje małpki do ogrodów zoologicznych. Posiadanie kapucynki jest możliwe, jeśli uzyska się zezwolenie Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska na hodowlę zwierząt egzotycznych. Prośba powinna zawierać dokumenty potwierdzające odpowiednie dla małpki warunki.
Kapucynki powinny mieć do dyspozycji dużą przestrzeń, w której nie będzie brakowało drzew i wiszących tras do wspinania się, które zagwarantują im warunki podobne do naturalnych i prawidłowy rozwój. Ich klatki również powinny być możliwie jak najbardziej przestronne.
Właściciel powinien zadbać, aby małpka była objęta odpowiednim programem szczepień, które chronią ją przed chorobami zakaźnymi.
Nie mniej ważna jest tutaj zbilansowana dieta. Kapucynki należą do zwierząt wszystkożernych, a ich jadłospis powinien przypominać ten dostępny w warunkach naturalnych i ewentualnie być wzbogacony o odpowiednie składniki.
Czym powinno się karmić małpki? Podstawą diety powinny być świeże owoce i warzywa, a także nasiona, orzechy i chude mięso, które zapewnia im wiele składników niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania. Można je również częstować jogurtami, ryżem lub makaronem.
Na wolności nie mają dostępu do tego rodzaju rarytasów, ale okazuje się, że bardzo za nimi przepadają. W ramach pielęgnacji należy regularnie czesać ich gęstą sierść, a także monitorować stan ich uzębienia i w razie konieczności odwiedzać weterynarza.
W stadach łuskanie futra jest powszechnym rytuałem wśród kapucynek, ale właściciel posiadający tylko jedną małpkę musi samodzielnie zadbać o jej sierść.
Dzięki temu nie gromadzą się w niej pasożyty, sierść się nie skleja, a małpka nie tylko pięknie się prezentuje, ale też może uniknąć rozwoju wielu poważnych chorób. Wypadanie sierści nie jest niczym, co powinno niepokoić właściciela.
Proces ten jest zupełnie naturalny, nasila się w okolicach wiosny i jesieni, a małpom pozwala utrzymać futro w dobrej kondycji.
Na jakie choroby najczęściej cierpią kapucynki?
Kapucynki najczęściej zmagają się z zakażeniami grzybiczymi i pasożytniczymi, które obejmują nie tylko skórę, ale również układ pokarmowy tych zwierząt. Ponadto w złych warunkach mogą zachorować na choroby układu oddechowego, które objawiają się podobnie jak u ludzi, a więc kaszlem i katarem.
Jeśli hodowca zaobserwuje zmiany w wyglądzie małpki czy też wspomniane objawy, powinien udać się z małpką do lekarza, aby choroba nie przybrała poważniejszej formy. W przypadku kapucynek bardzo ważne jest również stałe monitorowanie ich zachowania.
Behawioralne zaburzenia najczęściej wynikają z nieprawidłowych warunków bytowych, a jeśli reakcja nie będzie szybka, mogą się nasilać i sprawiać, że zachowanie małpki będzie coraz mniej obliczalne.
Dlatego bardzo ważne jest to, aby kapucynki miał zbilansowaną i zróżnicowaną dietę zapewniającą im wszystkie najważniejsze składniki odżywcze, dużą przestrzeń z drzewami i trasami, a także stały dostęp do wody.
Ich klatka musi być regularnie czyszczona, a futro szczotkowane, zwłaszcza jeśli w niewoli żyje tylko jeden osobnik. Warunki bytowe mają w tym przypadku ogromne znaczenia dla zdrowia i kondycji psychicznej zwierzęcia.
Temperatura powietrza preferowana przez kapucynki waha się miedzy 17 a 27 stopniami Celsjusza, a w tym wypadku nie mniej ważna jest wilgotność powietrza. Powinna ona wynosić od 50 do 70 procent, ponieważ wówczas będzie bardzo zbliżona do warunków, w jakich małpki żyją na wolności.
Podsumowując, hodowle kapucynek muszą spełniać wymienione wyżej wymogi prawne, a obowiązkiem właściciela jest zapewnianie im na co dzień optymalnych warunków.
Warto pamiętać o tym, że kapucynki wymagają bardzo dużo cierpliwości i świadomości ze strony właściciela na temat tego, że na zawsze pozostaną zwierzętami egzotycznymi.
Nikt nie jest w stanie wytresować ich na tyle, aby zniwelować ich ruchliwość, potrzebę biegania, skakania i wszechobecność, która może się kończyć destrukcyjnie dla niektórych przedmiotów czy elementów wyposażenia. Jeśli jednak ktoś jest gotowy na takie poświęcenia, małpka może stać się jego przyjacielem nawet na kilka dekad.
