Motyle, zwane również łuskoskrzydłymi, należą do rzędu owadów uskrzydlonych. Są drugą największą grupą owadów zaraz po chrząszczach, a na świecie żyje obecnie około stu pięćdziesięciu tysięcy gatunków motyli.
Występują one na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Antarktydy, zaś w Polsce spotkać można aż trzy tysiące gatunków. Co warto o nich wiedzieć? Poniżej znajdują się wybrane ciekawostki na temat motyli.
1. Pod względem ewolucyjnym motyle należą do najbardziej rozwiniętych owadów ze wszystkich grup.
2. Niektóre motyle, jak na przykład paź królowej, w ciągu jednej minuty jest w stanie wykonać ponad trzysta ruchów skrzydłami.
3. Motyle zawisakowate mają najdłuższe ssawki, które często są dłuższe niż ich całe ciała.
4. Narząd Johnstona w przypadku motyli odpowiada za słuch i równowagę. Z jego pomocą motyle są również w stanie wyczuwać drgania w powietrzu.
5. Motyle nie należą do stworzeń, które mogą pochwalić się długim życiem. Niektóre z nich żyją kilka miesięcy, a inne tylko kilka godzin. Do najdłużej żyjących motyli należy gatunek latolistek cytrynek.
6. Życie motyla składa się z czterech etapów, a na każdym z nich owady te wyglądają zupełnie inaczej. Pierwszy z nich to jajko, następnie jest poczwarka, która zamienia się w gąsienicę, a na sam koniec rozwija się motyl.
7. Największym motylem występującym na terenie Europy jest zmierzchnica trupia główka. Rozpiętość jej skrzydeł może wynosić nawet około czternastu centymetrów.
8. Nazwa motyla zmierzchnica trupia główka nawiązuje do wzoru znajdującego się na jego skrzydłach, który do złudzenia przypomina właśnie trupią główkę.
9. Motyle potrafią dostrzegać barwy, które nie są widoczne dla ludzi. Jest to umiejętność nietypowa w świecie zwierząt, które zwykle rozpoznają znacznie mniej kolorów niż ludzie lub widzą obraz w czerni i bieli.
10. Temperatura ciała motyla jest znacznie wyższa niż temperatura ciała człowieka. Najlepszym dowodem na to jest fakt, że wzbijają się do lotu dopiero wtedy, kiedy temperatura ich ciała osiągnie 86 stopni Celsjusza.
11. Motyle posiadają komórki smakowe na swoich stopach. W rezultacie mogą wylądować na dowolnej roślinie i nie muszą kosztować pokarmu, aby przekonać się, czy jest on smaczny.
12. Gąsienice motyla Mechanitis Polymnia nazywane są słusznie mistrzami kamuflażu. Jeśli znajdują się na gałęzi, to potrafią wyglądać dokładnie tak samo jak ona. Dodatkowo odżywiają się daną rośliną, nabierają jej zapachu i w ten sposób nie przyciągają żadnych drapieżników.
13. Motyl Omacnica żyje w Ameryce Południowej i ma bardzo specyficzne upodobania, jeśli chodzi o miejsce do życia. Występują w sierści leniwca i odżywiają się jego odchodami.
14. W Peru zaobserwowano motyle, które spijają łzy żółwi morskich. Ta niezwykła scena nie jest przemyślanym widowiskiem, tylko sposobem na to, aby uzupełnić poziom sodu w organizmie.
15. Podobnie, jak inne owady, motyle są w stanie udźwignąć obiekt, który jest pięćdziesiąt razy cięższy od nich samych.
16. Niektóre gatunki ciem są w stanie emitować ultradźwięki. Dzięki temu mogą odstraszać nietoperze, które są ich naturalnym wrogiem.
17. Podczas przepoczwarzania się z gąsienicy w poczwarkę mózg motyla pozostaje w stanie nienaruszonym. Oznacza to, że owady te pamiętają poprzedni etap życia w innej postaci.
18. Głównym pożywieniem większości motyli jest nektar kwiatów. Zdarza się jednak, że owady te chętnie sięgają po sfermentowane owoce.
19. Na terenie Madagaskaru zaobserwowano gatunek ćmy, która ma trąbkę o długości trzydziestu pięciu centymetrów. Jest jej ona potrzebna do pozyskiwanie nektarów z podłużnych kwiatów.
20. Motyle składają jaja przyczepiając je do liści za pomocą naturalnie wytworzonego kleju. Jest on na tyle mocny, że jaj praktycznie nie da się ruszyć z miejsca.
21. Skrzydła motyli składają się z przezroczystej błony, która jest rozpięta na żyłkach. Za ich kolor odpowiedzialne są za to łuski, które pod względem układu przypominają dachówki.
22. Na ciało motyla składa się głowa, tułów i odwłok. Wszystkie te elementy pokryte są chitynowym pancerzem, ale dzielą je błoniaste stawy. Dzięki temu owady te mogą całkiem swobodnie się poruszać.
23. Niektóre motyle mogą latać z prędkością przekraczającą pięćdziesiąt kilometrów na godzinę.
24. Motyle posiadają dwie pary skrzydeł, a mianowicie przednie i tylne. Na skrzydłach bardzo często pojawiają się wzory przypominające oczy. Wzory te mają na celu odstraszanie innych drapieżników.
25. Fruczak gołąbek, którego można spotkać między innymi w Polsce, to średniej wielkości motyl, który przypomina kolibra. Jest nie tylko pokryty puchem, ale również spija nektar w kwiatów za pomocą trąbki przypominającej dziób kolibra.
26. Gąsienica to jedyny etap życia motyla, na którym owad rośnie. Gąsienice odżywiają się przede wszystkim miękkimi częściami owoców, ale zdarzają się również epizody kanibalistyczne.
27. Przeziernik osowiec to gatunek motyla, który do złudzenia przypomina osę. Nie chodzi tylko o kolory tułowia i odwłoku, ale również o kształt skrzydeł.
28. W Ameryce Północnej i Afryce można spotkać gatunki motyli, których samice nie wykształcają skrzydeł i przez całe życie żyją w kokonie.
29. Największym motyle Europy jest pawica groszkówka. Jej przednie skrzydła mogą mieć nawet siedem centymetrów długości.
30. Motyle monarsze są w stanie przelecieć nawet cztery tysiące kilometrów. Dystanse takie pokonują, kiedy chcą dotrzeć do ciepłych krajów na okres zimowy.
31. Niektóre gatunki motyli współpracują z innymi owadami, takimi jak mrówki. W zamian za słodką substancję te ostatnie są w stanie chronić motyle przed groźnymi drapieżnikami.
32. Styl życia motyli jest bardzo istotny dla człowieka. To właśnie między innymi one odpowiadają za zapylanie roślin. W rezultacie w okresie kwitnienia pojawiają się na nich kwiaty, a następnie owoce.
33. Wzory na skrzydłach motyli mają podwójną rolę. Po pierwsze ich celem jest odstraszanie drapieżników, a po drugie mają przyciągać partnerów.
34. Ssawka motyla zazwyczaj jest zwinięta nad jego głową. Motyle wykorzystują je, aby pobierać wodę z kwiatów i w ten sposób zapewniać sobie jej odpowiednią dawkę.
35. Motyle mają bardzo dobry węch. Dzięki niemu są w stanie nie tylko zlokalizować interesujące je rośliny, ale również inne owady reprezentujące ich gatunek.
36. Motyle mają ogromną zdolność dostosowywania się do środowiska, nawet jeśli panują w nim warunki ekstremalne. W rezultacie są w stanie żyć nawet na pustyniach czy w bardzo wysokich górach.
37. Motyle są dla ekspertów pierwszym sygnałem dotyczącym jakości i stanu ekologicznego biosystemu. Jeśli występują w dużych ilościach, to stan ten jest dobry, ale jeśli nie ma ich w pobliżu kwiatów i roślin, to znaczy, że są one spryskane chemicznymi środkami.
38. Żeby uchronić się przed atakiem innych owadów i drapieżników motyle stosują wiele trików. Jednym z nich jest upodobnienie się do groźniejszego owada, a innym udawanie nieżywego.
39. Motyle istniały na świecie już w epoce mezozoiku.
40. Gąsienice są w stanie zwiększyć swoją masę nawet o kilkaset procent w ciągu kilku tygodni.
41. W skrzydłach niektórych motyli znajdują się specjalne komórki odbijające światło, dzięki którym owady mogą zmieniać kolor skrzydeł. Pomaga im to w okresie godowym, ale przede wszystkim w kamuflażu.
42. Owady te bardzo często komunikują się ze sobą za pomocą związków chemicznych zwanych feromonami. Dzięki nim są w stanie przyciągać partnerów, ostrzegać inne owady przed zagrożeniem, a także zaznaczać swoje terytorium.
43. Motyle mają wyłupiaste oczy umieszczone na czubku głowy i dzięki temu są w stanie monitorować całą przestrzeń wokół siebie.
44. Pawica atlas to gatunek motyla, który rodzi się bez aparatu gębowego. W rezultacie nie może się odżywiać i ginie po kilku dniach. Dorosłe osobniki można spotkać niezwykle rzadko, jeśli w okresie larwalnym zgromadziły wystarczająco dużo substancji odżywczych, aby przetrwać.
45. Motyle są w stanie wyczuć feromony nawet z odległości kilku kilometrów.
46. Motyle nigdy nie śpią. W okresie zimowym hibernują w różnych formach, a ich funkcje życiowe znacząco zwalniają.
47. Niektóre gatunki motyli odżywiają się tylko roślinami porastającymi masowe mogiły. Przez to nazywa się je odkrywcami masowych grobów.
48. W kulturze masowej motyl jest symbolem przemiany i odrodzenia. Jest to nawiązanie do czterech etapów jego życia, z których to ten ostatni jest najpiękniejszy.
49. Ćmy muszą wykonywać znacznie więcej uderzeń skrzydłami na minutę, ponieważ są znacznie cięższe od motyli dziennych.
50. Pokładełko teleskopowe to ta część ciała samicy motyla, dzięki której jest ona w stanie z powodzenie składać jaja.
51. Pierwszym pokarmem większości gąsienic jest otoczka jaja, z którego gąsienica właśnie się wykluła. Jest to przykład na to, że w naturze filozofia „zero waste” przyjęła się dużo wcześniej niż w naszym społeczeństwie.
52. Niektóre gąsienice chętnie odżywiają się miodem ze znalezionych plastrów miodu. Z kolei motyle chętnie przylatują napić się wody z miodem, jeśli postawi się naczynie w pobliży roślin, przy których latają.
53. Chitynowy szkielet motyla jest na początku miękki i elastyczny, a dopiero z czasem robi się twardy i trwały.
54. Ćmy stanowią zdecydowaną większość spośród wszystkich gatunków motyli. Szacuje się też, że pojawiły się na Ziemi znacznie wcześniej niż motyle dzienne. Badania dowodzą, że występowały na naszej planecie już 190 milionów lat temu.
55. Ćmy są masywne i pokryte włoskami, ponieważ pozostają aktywne w nocy. Taka budowa ciała ma je chronić przed utratą ciepła.
56. Ćmy chętnie latają wokół sztucznych źródeł światła. Dzieje się tak, ponieważ mylą je z Księżycem, który w naturalnych warunkach jest dla nich punktem odniesienia.
57. Populacja niektórych gatunków ciem znacząco spadła w ostatnich dekadach ze względu na nienaturalne światło, które pojawia się nie tylko w miastach, ale i na ich obrzeżach.
58. Niektóre gatunki motyli mają zdolność do termoregulacji, co oznacza, że potrafią kontrolować temperaturę swojego ciała za pomocą różnych mechanizmów, takich jak rozciąganie skrzydeł do słońca lub ich składanie w chłodniejsze dni.
59. W trakcie lotu motyle mogą używać zarówno batowania skrzydeł, jak i ślizgania się na powietrzu, co pozwala im na oszczędzanie energii podczas długich migracji.
60. Naukowcy odkryli, że motyle mogą przyswajać toksyny i inne szkodliwe substancje z roślin, które zjadają jako gąsienice, a potem wykorzystywać je jako obronę przed drapieżnikami w dorosłym życiu.
61. Motyle używają różnych metod maskowania, w tym mimikry, gdzie naśladują wygląd innych, bardziej niebezpiecznych owadów, aby odstraszyć drapieżniki, i kripty, gdzie ich kolory i wzory sprawiają, że zlewają się z otoczeniem, stając się niewidoczni dla wrogów.
62. Pewne gatunki motyli, znane jako „motyle szklarniowe”, zostały specjalnie hodowane do życia w szklarniach, gdzie pomagają w zapylaniu roślin takich jak wanilie i pomidory, które nie są skutecznie zapylane przez lokalne gatunki owadów.
63. Motyle mają niezwykłą zdolność do odczuwania zmian ciśnienia atmosferycznego, co pozwala im przewidywać zmiany pogody, takie jak nadchodzące burze, co jest kluczowe dla ich przetrwania podczas migracji.
64. Niektóre gatunki motyli są znane z tego, że tworzą symbiotyczne relacje z roślinami, na których żyją, wspomagając ich wzrost i obronę przed szkodnikami w zamian za schronienie i pożywienie.
65. Mimo że większość motyli jest znana z ich pięknych i kolorowych wzorów na skrzydłach, istnieją gatunki, które posiadają całkowicie przezroczyste skrzydła, co czyni je prawie niewidocznymi na tle otoczenia.
66. Wśród motyli występują również gatunki, które potrafią wytwarzać dźwięki—niektóre gatunki ćmy potrafią wydawać dźwięki w celu komunikacji lub odstraszania drapieżników, a także w celach godowych.
